Retinayı Uyuşturmak Göz Tembelliğini Geri Döndürebilir: Bilim Dünyasını Sarsan Araştırma

ABD’de yapılan yeni bir nörobilim araştırması, göz tembelliği (ambliyopi) tedavisinde bugüne kadar “imkânsız” denilen bir ihtimali yeniden gündeme taşıdı. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) araştırmacıları, retinanın geçici olarak uyuşturulmasının beynin görme devrelerini yeniden programlayabileceğini ve yıllar sonra bile bozulmuş görme yollarının kendini toparlayabileceğini gösterdi.

Hakemli bilim dergisi Cell Reports’ta yayımlanan çalışma, sadece çocukluk döneminde tedavi edilebildiği düşünülen ambliyopinin, yetişkin yaşta da düzeltilebileceği fikrine güçlü bir dayanak oluşturması nedeniyle “çığır açıcı” olarak değerlendiriliyor.

Göz Tembelliği Nedir ve Neden Tedavisi Zordur?

Ambliyopi, beynin iki gözden birini “yetersiz” bulup devre dışı bırakması sonucu ortaya çıkan ve zamanla o gözde kalıcı görme kaybına yol açan bir durumdur.
Genellikle:

şaşılık,

göz kapak düşüklüğü,

kırma kusuru (miyopi-hipermetropi),

doğuştan görme sorunları

gibi nedenlerle gelişir.

Mevcut tedaviler yalnızca çocukluk döneminde, sinir devrelerinin hâlâ plastik olduğu süreçte etkili oluyor. 9–10 yaşından sonra beyin bu esnekliği büyük ölçüde kaybettiği için yetişkinlerde tedavi neredeyse imkânsız hale geliyor.

Yeni araştırma tam da bu noktada devreye girerek, “beynin yeniden işlem yapabilir hâle getirilebileceği” fikrini test etti.

Retinaya Uygulanan Anestezi Beyni “Sıfırlıyor”

MIT ekibi, ambliyopik farelerin zayıf gözlerine lokal retinal anestezi uyguladı. Bu işlem sırasında retina iki gün boyunca görsel sinyal iletmeyi bıraktı.
Bu süreçte beyinde şu değişiklikler gözlemlendi:

Görme sinyallerini beyne taşıyan lateral genikulat nukleus (LGN) adlı bölge, aniden gelen sinyal kesintisi nedeniyle yeni elektriksel aktiviteler üretmeye başladı.

Bu elektriksel “patlamalar”, görme korteksine gönderilerek beynin görme işleme devrelerini yeniden organize etmeye zorladı.

Beyin, tıpkı bebeklik döneminde olduğu gibi, görme yollarını yeniden yapılandırabilecek bir esnekliğe geri döndü.

Araştırmanın en çarpıcı kısmı ise retinadan gelen sinyaller yeniden aktif hale getirildiğinde ortaya çıktı.

Zayıf Göz Yeniden Güç Kazandı

Retina uyuşturma süreci sona erdiğinde araştırmacılar:

Bozuk gözün sinyal gücünün dramatik şekilde arttığını,

Daha önce baskılanan gözden gelen görsel verinin beynin görme merkezine güçlü biçimde ulaştığını,

Beynin zayıflayan gözle yeniden bağlantı kurduğunu

tespit etti.

Bu bulgular, ambliyopinin yalnızca “çocukluk hastalığı” olduğu yönündeki dogmayı tamamen sarsmış durumda.

“Görme Sistemi Yeniden Programlanabilir”

Araştırmacılar sonuçların heyecan verici olduğunu belirtiyor:

“Retinanın geçici olarak devre dışı bırakılması, görme sistemini erken gelişim dönemindeki haline döndürüyor. Bu, insan ambliyopisi için yeni bir tedavi kapısı açabilir.”

Bilim insanları, yöntemin insanlarda uygulanabilmesi için herhangi bir kalıcı yan etki oluşmaması gerektiğini ve şu ana kadar farelerde güvenlik açısından bir sorun görülmediğini ekliyor.

Beynin Esnekliği Sandığımızdan Çok Daha Fazla

Araştırma aynı zamanda nörobilim açısından çok önemli bir soruya da yanıt veriyor:

Yetişkin beyninin öğrenme kapasitesi sanılandan çok daha yüksek.

Retinanın uyuşturulmasıyla tetiklenen sinirsel aktivitenin görme devrelerini yeniden şekillendirmesi, beynin “kritik dönem” sonrası tamamen kapalı olmadığı, uygun uyarılarla yeniden programlanabileceği anlamına geliyor.

Bu bulgular gelecekte yalnızca ambliyopinin değil:

travma sonrası görme kayıplarının,

retina hasarlarının,

sinirsel görme bozukluklarının,

hatta bazı nörolojik rahatsızlıkların

tedavisi için yeni yollar açabilir.

İnsan Deneyleri Yolda: Yeni Bir Tedavinin Kapısı Aralanıyor

Bundan sonraki süreçte:

Daha uzun süreli retina devre dışı bırakma yöntemleri,

Göz içi ilaç uygulamaları,

Güvenlik testleri,

Klinik insan çalışmaları

gündemde olacak.

Eğer sonuçlar insanlarda da benzer şekilde başarı gösterirse, göz tembelliğinin yetişkinlikte bile tedavi edilebileceği ilk kez kanıtlanmış olacak.

Bu, dünya çapında milyonlarca yetişkin için “yeniden görme şansı” anlamına geliyor.